हाम्रो प्राचीन शिक्षा पद्यति -१

हाम्रो प्राचीन शिक्षा पद्यति 

प्राचीन गुरुकुल शिक्षा ब्राह्मणका लागि थियो भन्ने ठूलो भ्रम फ़ैलाइएको छ | एस्तो भ्रम फैलाउन दूई-प्रकार मानिसहरूले काम गरिरहेका छन् (१) वैदिक संस्कृति प्रति द्वेष राख्ने र (२) केवल अनुशरण गर्ने |

पहिलो वर्ग वैदिक धर्म, संस्कृति, संस्कार, भाषाआदिको विरोध गर्छ र एसको अवसान चाहन्छ | धर्म, सम्प्रदाय तथा राजनीतिको आवरणमा एसले बडो योजनापूर्वक काम गर्छ | भारतवर्षमा मुस्लिम तथाअंग्रेजहरूको अतिक्रमणसंग जोडिएको छ | सन् ८७४ र सन् १६२८ एसको आरम्भ विन्दू हुन् | | यो वर्गले बडो मेहनत गरेर वैदिक, जैन तथा बौद्ध ग्रन्थहरूको अध्ययन गरेको छ तर अध्ययनको उदेश्य भने "बुझेर जरो काट्न"मा केन्द्रित छ |

दोस्रो वर्ग साम्यवाद, समाजवाद, पूँजीवाद, घृणावाद, राजनीतिक लाभ र तेसपछि धर्मनिरपेक्षतावादसंग जोडिएको छ | यो वर्ग केवल उपरोक्त वर्गले भारतवर्षीय सभ्यता, संस्कृति र परम्पराका विषयमा लेखेको र बोलेको अनुकरण गर्छ | संस्कृतको विरोध गर्छ किनभने पहिलो वर्गले संस्कृतको विरोध गरेको छ | जातीय घृणामा विश्वास गर्छ किनभने पहिलो वर्गको तेसमा अभिरुचि छ | दोस्रो अर्थमा यो स्वदेशी परजीवी हो |

मूलशास्त्रहरूको अध्ययन/अध्यापन नगर्ने हुँदा हाम्रो बौद्धिक जमात परजीवी बनेको छ | शिक्षानीति नै पराश्रित भएको छ | विदेशी वा सनातन धर्मप्रति घृणा गर्नेहरूले संस्कृत पढेर, बुझेर (आफ्नो धर्मको उत्थान गराउन) संस्कृत तथा परम्पराको विरोध गरेका थिए र छन् तर दूर्भाग्य नै भन्नुपर्छ हामी सुनेको र अंग्रेजीको अनुवाद पढेको भरमा उनका मतियार बन्दैछौँ |

प्राचीन गुरुकुल पद्यति विभेदपूर्ण थियो भन्ने विश्वास धेरै नेपाली विद्वानहरू र सर्वसाधारणमा रहेको छ | तर वैदिक-साहित्यहरूको अनुशीलनले यो तत्थ्य अप्रमाणित हुन्छ | वेदले उल्लेख गरेको कुरा कुनै शास्त्रले काट्न वा अपब्याख्या गर्न मिल्दैन | आफुलाई वैदिक पनि भन्ने वेदको प्रमाण नमान्ने वा आफ्नो अनुकुल अर्थमात्र स्वीकार्नु उचित देखिन्न |

वेदले स्पष्ट रुपमा चारैवर्णका लागि गुरुकुलको बाटो खोलेको थियो भन्ने कुराको प्रमाण तलको ऋचाले बोलेको छ
रुचं न धेहि ब्राह्मणेषु रुचं राजसु नस्कृधि | रुचं विश्येशु शूद्रेषु महि धेहि रुचा रुचम् यजुर्वेद १८/४८
"ब्राहमणका लागि विद्या प्रदान गर्नुहोस्, राजा (क्षत्रीय)हरूका लागि विद्या प्रदान गर्नुहोस्, वैश्यका लागि विद्या प्रदान गर्नुहोस् र शूद्रका लागि विद्या प्रदान गर्नुहोस्" |
यथेमां वाचं कल्याणीमावदानि जनेभ्य:। ब्रह्मराजन्याभ्यां शूद्राय चार्याय च स्वाय चारणाय | यजुर्वेद २६/२

मैले सबैका कल्याणको लागि शुभआचरण युक्त ब्राह्मण, क्षत्री, वैश्य तथा शूद्र वर्गको वेदको उपदेश प्रदान गर्छु |


क्रमशः