Saturday, February 28, 2015

क्रिश्चियन बनाउने कारखाना

हाम्रो भूमिमा पस्दा तिमीहरू बाइबल, बन्दुक र रोग लिएर पस्यौ | बाइबल, बन्दुक र रोग फैलाएर हाम्रो देश, सभ्यता र हामीलाई कमारो बनायौं | अनि, हामीलाई नास्तिक भनेर हाम्रो अपमान गर्यौ | यदि कहीं स्वर्ग छ र त्यसमा आततायी क्रिश्चियनहरू छन् भने त्यस्तो स्वर्ग भन्दा हाम्रो लागि नर्क नै उचित हुनेछ  - अमेरिकी रेड इन्डियन विद्वान 

हामी मान्छेलाई प्रकृतिले चिन्तन र विचार शक्ति प्रदान गरेको छ | यो शक्तिका कारण हामीले आफुलाई मानिस भन्न पाउँछौ | यही बौद्धिकताका कारण मानिसले विश्वमा आफ्नो वर्चस्व बनाएको छ | धर्महरू, सभ्यताहरू, मान्यताहरू, रितीरिवाजहरू, चिन्तनहरू र भाषाहरूको प्रणेता मानिस बन्न सफल भएको छ | मानिसको चिन्तनको विकास सदैव सकारात्मक दिशातिर भयो भन्नु गलत हुनेछ | मानिसको चिन्तन र त्यो चिन्तनको बुझाइका कारण मानव-समाजले आफ्नै खुट्टामा वन्चरो हान्ने काम पनि थुप्रै गरेको छ | अस्त्रशस्त्रको विकास यसको आधुनिक उदाहरण हो भने विश्वको सबैभन्दा ठूलो पहिलो र दोस्रो धार्मिक समुदायले मान्ने क्रिश्चियन र इस्लाम पन्थ पनि मानिसले विकसित गरेको र स्वीकार गरेको आत्मघाती कदम नै हो | शस्त्रअस्त्र विकसित गरेर मानिसले आफ्नो विकासको तयारी पूरा गरेको छ भने क्रिस्चियानीटी र इस्लामको विकास र विश्वास गरेर आफ्ना पूर्खाहरूले विकसित र संरक्षण गर्दै आइरहेका धर्महरू, सभ्यताहरू, मान्यताहरू, रितीरिवाजहरू, चिन्तनहरू र भाषाहरूका चिहान तयार पारेको छ !!

मैले लेखेको उपरोक्त हरफ पढिरहेका पाठकहरूमा मेरो चरम इस्लाम-ईसाई विरोधी आवरण देखा परेको हुनसक्छ र मलाई कट्टरपन्थी 'हिन्दू'का रूपमा बुझ्न सक्छन् तर यहाँ समक्ष पस्केका यी हरफहरूको सत्यता र विश्वसनीयतामा प्रश्न उठाउने ठाउँ छैन | यो सत्य बोल्न र लेख्न हिन्दू हुनुपर्दैन | क्रिश्चियन वा मुस्लिम हुनुपर्दैन | चिन्तनको कुनै कुनामा इतिहास र सत्य स्वीकार्न सक्ने 'क्षमता' भए पुग्छ | क्रिस्चियन र इस्लामको इतिहास पढे पुग्छ | मेरो चिन्तनको कुनै पनि कुनामा मुस्लिम वा क्रिश्चियनहरूप्रति कुनै विद्वेष छैन | मुसलमान व इसाई बनेर 'विश्वास' व्यक्त गर्न पाउनु उनको मौलिक अधिकार हो | तर सत्य उजागर गर्न पाउनु पर्ने मेरो अधिकार हो र सत्यतत्थ्य जान्न पाउनु हामी सबैको अधिकार हो | मेरो कलमले सत्य ओकल्छ भने त्यो सत्य व्यक्ति मुस्लिम वा व्यक्ति क्रिश्चियनहरूप्रति लक्षित छैन | मैले लेखेका कुराहरू सबैले पढ्न सक्छन् तर सत्य हमेशा तीतो र कहिलेकाहिं ज्यादै अस्वीकार्य हुन्छ |

मैले अहिले इस्लामका वारेमा बोल्दिन किनभने नेपालका उनीहरुको गतिविधि धर्म वा आस्था परिवर्तन गराउनेतिर केन्द्रीत छैन | तर वि.स. २००७ सालमा पोखराको रामघाटबाट आफ्नो पन्थगत यात्राको थालनी गरेको 'बाइबल'ले नेपालको बहुपहिचान र संस्कृतिलाई पलपल विध्वंसतिर र चिहानतिर धकेलिरहेको छ | क्रिश्चियानीटीको विकास र प्रवर्धनसंगै नेपाल र नेपालीका प्राचीन सभ्यताहरूका लागि दीर्घकालीन चिहान तयार भएको छ | गोराहरूको देशबाट नेपालछिरेको क्रिश्चियानीटीको मन्दविष नेपालीहरू माझ फैलिदो छ भने यसको सम्पर्कमा आउने हरेक नेपालीले आफ्नो प्राचीन गौरव र पहिचान गुमाउन थालेका छन्, संस्कृति र सभ्यता गुमाउन थालेका छन् | भनिन्छ, रूखलाई मार्नु पर्यो भने त्यसको फेदमा दिनहूँ मोही र चुना हाले पुग्छ | त्यसैगरी कुनै प्राचीन सभ्यतालाई मार्नुछ भने त्यसमा 'बाइबलको विष' हाले पुग्छ !!

मेरो चिन्तनको हरेक कुनामा प्रजातान्त्रिकता झाँगिएको छ | मेरा लागि २०६३को परिवर्तन एउटा सुखद घटना हो | तर त्यस परिवर्तनका सबै अंशहरू नेपाली जनताको चाहनालाई प्रतिविम्वित गर्दैनन | वि. स. २०६३को परिवर्तनका लिखित सबै बूँदाहरूमा जनताको सहमति नरहेको जगजाहेर छ | धर्म-निरपेक्षता नेपाली जनताको चाहना भन्दा पनि नेताहरूको व्यक्तिगत स्वार्थ, द्रब्यपिपासा, भोटको राजनीति र गोरा-क्रिस्चियनहरूको तुष्ठिकरणको प्रतिविम्व हो | नेपाली नेतृत्व यस मामिलामा कि त चुकेको हो कि त विबेको हो | तर वि.स. २०६३- देखि २०७० सम्मको अवधिमा नेतृत्वले प्रदर्शित गरेका ब्यबहारले नेत्तृत्व डलरधारी क्रिश्चियनहरूबाट डलर-आहार गरेको प्रमाणित भएको छ | नेतृत्वले लाख कोसिस गर्दागर्दै पनि जनताको अभिमत 'हिन्दूत्व'तिर मुखरित भएको छ

असलमा, वि.स. २०६३ नेपाली जनताउपर थोपरिएको 'धर्म-निरपेक्षता' गोरा डलरदाताहरूलाई नेपालमा क्रिश्चियन पन्थ फैलाउने लाइसेन्स थियो | नभन्दै लाइसेन्स पाएको ७ वर्ष नवित्दै यसको प्रभाव नेपालीले भोग्न थालेका छन् | देशभरी फैलिएका ८३७० चर्चहरू नेपालीहरूको आस्था परिवर्तन गर्ने क्रूरतम कारखाना बनेर नियमित भएका छन् | विदेशबाट आएको डलरले चल्ने यी कारखानाहरूमा नेपालीहरूको परम्परागत रीतिरिवाज, आस्था र धर्महरूलाई छलबल, धनबल र मानवाधिकारको तलवारलाई माध्यमबाट किनेर सदैवका लागि चिहानमा पुरिंदै छ | नेपालका प्राचीन सभ्यताहरू मासिंदै छन् | मन्दिरहरू, मानेहरू, चैत्यहरू विरानो बन्दैछन् | बाइबलको मन्दविषमा परेर नेपालीहरूले आफ्नो पहिचान, आस्था र कालान्तरमा आफ्नो भाषा समेत गुमाउने छन् |

नेपालमा धार्मिकरूपमा ज्यादै अनुदारवादी 'प्रोस्टेस्टेन्ट'हरुको क्रिश्चियन समुदायको वढी वर्चस्व देखिन्छ | क्याथोलिकहरूले सामाजिक सेवाका माध्यमबाट 'पोप'को आदेश पालन गर्दै धर्मपरिवर्तन गराउँछन् भने प्रोस्टेस्टेन्ट'हरूको सामाजिक सेवामा कुनै अभिरुचि देखिन्न | यिनको प्रमुख अभिरूचि नै चर्च खोल्नु र धर्मपरिवर्तनका लागि अनुकुल आधारहरू खडा गर्नु हो | सामान्य नेपालीहरूले सबै क्रिश्चियनहरूलाई एकै रूपमा बुझेका हुन्छन् तर पोपलाई मान्ने क्याथोलिकहरू र मार्टिन लुथर किंगले चलाएको 'प्रोस्टेस्टेन्ट'को भेदलाई बुझ्न सक्दैनन् | क्याथोलिकहरूले विद्यालय र अस्पताल खोलेर समाज सेवा गर्दै धर्म-परिवर्तन गर्छन् भने प्रोस्टेस्टेन्ट'हरूले चर्चलाई माध्यम बनाएर नेपालीहरूको ब्रेनवास गर्दै धर्म-परिवर्तन गर्छन् | असलमा, प्रोस्टेस्टेन्टहरूले संचालन गर्ने हरेक चर्चहरू नेपाली संस्कृतिका चिहान हुन् | यी चर्चहरूले आफ्नो नाजिमा रहेका 'बाहेक'का सबै सभ्यताहरूलाई निल्ने गर्छन् | हरेक चर्चहरू सभ्यता र संस्कृतिहरूलाई निल्ने अजिंगर हुन्छन् | एकपटक अजिंगरको मुखमा परेको सिकार उम्कन नसके झैँ चर्चरूपी अजिंगरको मुखमा परेपछि कुनै पनि सभ्यता र संस्कृति जीवित रहन सक्दैनन् |

कुनै बेला आफ्नो प्राचीन संस्कृति र सभ्यतामा धनिरहेका ग्रीस, जर्मन, रसीय, इटाली र अनेक अफ्रिकन देशहरूका प्राचीन सभ्यताहरूलाई क्रिस्चियनरूपी अजिंगरले निलेर पचाएको छ | हालैका दिनहरूमा युरोपियन र अमेरिकी समाजमा फैलिएको अधर्मिकता यसैको प्रतिविम्व हो | आज ग्रीकले प्राचीन मन्दिरहरू पुन: स्थापन गर्दै छ | नास्तिक बनेको युरोपेली समाजले आफ्नो प्राचीन पहिचान खोज्ने प्रयत्न गरिरहेको छ | अमेरिकीहरू आफ्ना आततायी (सभ्यता निल्ने) आफ्ना क्रिश्चियन पूर्खाहरू प्रति लज्जित छन् जसले रेड-इन्डियन'को सभ्यता नै मासे | अस्ट्रेलियामा अझै पनि क्रिश्चियनहरूको अत्याचार रोकिएको छैन | माओरीहरूको वर्तमान पुस्ताले क्रिश्चियनहरूको पूर्ण वहिस्कार थालेको छ |

यदि हामी नेपालीहरूले नेपालको प्राचीन सभ्यता, संस्कृति र आस्थाले निरन्तरता पाओस् भन्ने चाहन्छौँ, आफ्नो प्राचीन सभ्यतालाई आफ्ना सन्तानको लागि जोगाउन चाहन्छौँ भने हामी सबै मिलेर नेपालमा छुतको रोगझैँ फैलिरहेको 'क्रिश्चियनकरण'लाई रोक्नु पर्छ | डलरको भरथेकमा फैलिरहेका धर्म परिवर्तन गर्ने कारखानाहरू (चर्च)हरूमा रोक लगाउनु पर्छ | गरीव, अनाथ र अन्य कारणहरूबाट बेसहारा बनेका बालबालिकालाई शिक्षादीक्षा दिने नाममा चर्चहरूले संचालन गरेका अनाथालयहरूमा पूर्ण रोक लगाउनु पर्छ |

धर्मनिरपेक्षता हिन्दूहरूका लागि मात्र हुनसक्दैन | क्रिश्चियनहरू पनि हिन्दू त्यौहारमा समावेश हुनुपर्छ | क्रिश्चियनहरूलाई धार्मिक रजाई हिन्दूहरुलाई धार्मिक सजायको अन्त्य हुनुपर्छ | देशका ८२% नागरिकहरूलाई दोस्रो दर्जाको नागरिक बनाएर कसैले पनि राज्यसत्ता संचालन गर्ने सपना नदेखे हुन्छ | नाकका आधारमा धर्मको परिभाषा कोर्नेहरू समाजबाट वहिस्कृत हुनेछन् | नेपालका प्राचीन धर्म र संस्कृति विरुद्ध षड्यन्त्र रच्नेहरू एक्लिने छन् | हाम्रो संस्कृतिको र हिन्दू सभ्यता हाम्रो आत्मा हो | हाम्रो पहिचान र गौरव हो | हाम्रो धर्म र संस्कृतिलाई निल्ने कारखानाहरू वन्द हुनैपर्छ |

यसका लागि हामी नेपालीहरूले :
१. स्थानीयतहमा खोलिएको चर्चको आर्थिक स्रोत खोज्नु पर्छ र आर्थिक स्रोत खोल्न नसक्ने वा दिन नदिने चर्चहरूका विरुद्ध समाजकल्याण परिषद वा जिप्रकामा उजुरी दिनुपर्छ |
, यदि तपाईंका बालबालिक क्रिश्चियन विद्यालयमा छन् भने त्यहाका संचालकहरूलाई स्थानीय चाडवाड मान्न वाध्य पार्नु पर्छ |
३. अनाथालय संचालन गर्ने क्रिस्चियनहरूलाई सो अनाथालयका बालबालिकालाई स्थानीय चाडवाडमा सामिल गराउन बाध्य पार्नुपर्छ अथवा त्यहाँ गएर बालबालिकालाई स्वदेशी संस्कृतिप्रति जागरुकता प्रदान गर्ने शिक्षा दिन लगाउनु पर्छ | यसो गर्न नमान्नु कानुनी अपराध हो | ती उपर धर्म-परिवर्तन सम्वन्धि सजाय हुनसक्छ |

नोट : मेरो यो विचार धर्म विशेषका विरुद्ध नभई स्थानीय संस्कृतिहरूको सुरक्षाका लागि हो | यो विचारलाई सर्वसाधारणसम्म पुर्याउन सबैको सहयोगको अपेक्षा गर्छु | सभ्यता संस्कृतिका सवालमा उदारभाव राख्ने क्रिश्चियनहरूको पनि सहयोगको अपेक्षा गर्छु |
(सर्वाधिकार लेखकमा)


दूई कथा : धर्म परिवर्तनका कारखाना

कृष्णप्रसादले धर्मपरिवर्तन गरे |
सन् २०९०तिर कृष्णप्रसाद भण्डारी र तिनको परिवारलाई भूटान सरकारले गैरनागरिक भन्दै आफ्नो देशबाट भारतको बाटो नेपाल खेद्यो| त्यस बखतकृष्णप्रसाद १० वर्षका थिए | झापाको शरणार्थी क्याम्पमा दुखजिलो गरेर उनले त्यहाँबाट हाइस्कुल पास गरे | पछि बनारस गएर संस्कृतमा आचार्य गरे | झापा फर्केर आउँदा नेपाल सरकारले तिनको डिग्रीलाई कुनै मान्यता दिएन | विवाह भयो | दायित्व बढ्यो तर आर्थिकस्तर सुधारिएन | त्यसको आशा पनि रहेन | संस्कृत पढेको हुँदा कर्मकाण्ड गरेर उनलेआफ्नो परिवारलाई चलाएका थिए | पूजाआजा र पुरेत्याईबाट आर्थिकस्तर राम्रो होला भन्ने कुरामा उनको आस मरेको थिए |

यत्तिकैमा पवित्र-जीवन नामक गैरसरकारी संस्थामा काम गर्ने विकास राईसंग उनको चिनापर्ची भयो | पहिला उनीहरू साथी बने | विकासराईले परिवारका लागि केही आर्थिक सहयोग गर्यो | उसको सहयोगी ब्यबहारले कृष्णप्रसादको घरपरिवारको पनि मन जित्न लाग्यो | एक दिन विकासले एउटा किताव दिंदै त्यसको अध्ययन गर्न भन्यो र आफ्नो आर्थिक हैसियतमा सुधार त्यसै कितावको अध्ययनका कारणलेभएको जिकिर गर्यो | कृष्णप्रसादले मन नपर्दापर्दै पनि‘बाइबल’को किताव हातमा लिए|

‘किताव पढ्दैमा धर्म परिवर्तन गर्नुपर्छ भन्ने केही छैन’- विकासले भनेको थियो | विकासले केही दिन पछि किताव पढेको नपढेको वारेमा प्रश्न गर्यो | विकासलाई खुसी पार्न र आर्थिक सहयोग प्राप्त गर्न ‘किताव ज्यादै राम्रो रहेको’ भने कृष्णप्रसाद र तिनको परिवारले भने | विकासले कृष्णप्रसादको बहिनिलाई छात्रवृत्ति मिलाइदियो | कृष्णप्रसादकी श्रीमतीलाई सिलाइकटाइ सिक्ने ब्यबस्था मिलाई दियो |

एक दिन विकासले चर्च आउन अनुरोध गरेपछि कृष्णप्रसादले हार्न सकेन | चर्चमा गएर उसका लागि प्रार्थना गरिदिनेहरूको भीड भेट्यो| चर्चमा आएपछि आफ्ना ‘राम्रा दिन आएको’ भन्दै गवाही दिनेहरूको कुरा सुन्यो | सित्तैमा मीठो खाने कुरा र विकासले दिएको आर्थिक सहयोगलाई  सम्झ्यो | ऊ हरेक शनिवार चर्चमा जान लाग्यो | विकासले कर गरेपछि उसकी पत्नी, वा-आमा र वहिनी पनि चर्चमा सहभागी बन्न थाले |

एक दिन विकासले चर्चका पास्टर, संस्थाका कार्यकारी प्रमुखसंग कृष्णप्रसादको भेट गरायो | ‘तपाई जस्तो संस्कृतको विद्वान यदि हाम्रो धर्ममा आउनु हुन्छ भने एउटा गाडी, घर, आजीवन आकर्षक तलव र छोराछोरीका लागि शिक्षा स्वास्थ्यको हामी ब्यबस्था गर्ने छौँ’’’ - भने पछि कृष्णप्रसाद हारे | शरणार्थी भएर भोग्नु परेका पीडाहरू, पढेलेखेर पनि अवसरबाट वन्चित हुनुपरेका भोगहरूका तुलनामाअफर उचित लाग्यो | उनी चर्चकापास्टर र प्रचारक बने |
१   १. कृष्णप्रसाद किन क्रिश्चियन बने ?
२.      तपाईं कृष्णप्रसाद भएको भए के गर्नु हुन्थ्यो ?
३.      आकर्षक जीवन शैली र धर्मसंस्कारका बीच कुन तपाँईको रोजाइमा पर्छ ?
४.      कृष्णप्रसादलाई स्वधर्ममा फर्काउन सकिन्छ ?
५.      कृष्णप्रसादको धर्मपरिवर्तन तपाईंका लागि स्वीकार्य छ कि छैन ?
६.      कृष्णप्रसादहरूलाई धर्मपरिवर्तनबाट जोगाउन तपाईंसंग कुनै कार्यक्रम वा योजना छ ?
७.      कथाले के शिक्षा दिन्छ ?
८.      कथाका मुख्य घटनाहरूमा चिन्हित गर्नु होस् ?
९.      सामाजिक कार्यक्रतालाई रोक्न के कस्तो गर्नु सक्नुहुन्छ ?



नर्कको आगो र बिर्खबहादुर
मकवानपुरको चेपांग गाउँमा वस्ने २३ वर्षीय विर्खे विरामी परेको धेरै भयो | तिनका वा-आमाले सक्दो गरे | जडीबुटी देखि लिएर झारफुकले विर्खेलाई छोएन | समाजमा अंग्रेजी ओखती खान हुन्न भन्ने विश्वासका कारण हेल्थपोस्ट लगिएन| चार महिना देखि विर्खे विरामी छन् | एक दिन वर्ल्ड भिजनमा काम गर्ने सामाजिक कार्यकर्ता त्यहा आइपुगे | एउटा किताव छोएर प्रार्थना गरे |

झोलाबाट केहीझोल(औषधी)निकालेर ‘परमेश्वरको प्रसाद’’ भन्दै चार दिन नियमित रूपमा खान भने | दिनहुँ आएर परमेश्वरसंग निरोगीपनका लागि प्रार्थना गरे | आफ्ना देवता धामी-झाक्रीका पनि गुरू र ठूलो भएको जिकिर गरे | बजारबाट किनेर ल्याएको स्याउ, सुन्ताला र परमेश्वरको शक्तिले भरिएको गुलियो पानीले (औषधि) विर्खे निको भयो | उ बलियो भयो | अनि, एक दिन सामाजिक कार्यकर्ताले विर्खेलाई राम्रो लुगा दिए र आफुसंग पछि आउन लगाए| विर्खे एउटा टीनको ठूलो घरमा पुग्यो | त्यहाँ उसलाई धेरैले स्वागत गरे | भित्रघरभित्रका सबै मानिसहरूले विर्खेलाई स्वागत गरे | प्रार्थना गरेका वखत त्यहाँ उपस्थित सबैले ‘यहाँ आएपछि आफुले ठूला-ठूला रोगहरूबाट मुक्त भएको कुरा एकापसमा सुनाए |

विर्खेलाई एकजना सुकिलो मुकिलो मान्छे आएर भन्यो ‘तपाईं पनि रोगहरूलाई जित्न चाहनु हुन्छ, सफासुग्गर जीवन वाच्न चाहनु हुन्छ भने ‘पानीमा नुहाएर’ हामी जस्तै बन्नुहोस् | परमेश्वरले तपाईंलाई असाध्य माया गर्छन् | विर्खेलाईपानीमा डुबुल्की लगाएर निकालियो | अव उ परमेश्वरको मान्छे भएको थियो | अव ऊ अरू चेपांगजस्तो थिएन |

घर फर्केर उसले आफ्नो परम्परा मान्ने प्रयत्न गर्यो ‘पानीमा नुहाएर परमेश्वरको शरणमा परेको मानिसका लागि परम्परा मान्नु पाप हो, आफ्नो पूरानो परम्परा मान्नेहरूलाई परमेश्वरले ‘आगोमा हाल्छन्, सधैसधैका लागि’’– अगुवाले भने ‘यस्तो गर्नु शैतानको उपासना हो | अव देखि पाप नगर्नु | टीको नलगाउनु| देवीदेवताको प्रसाद नखानु | दशैँतिहार नमान्नु | मूर्तिको पूजा नगर्नु | जसले एस्तो गर्छ, परमेश्वरले त्यसलाई अनन्तकालका लागि आगोमा फालिदिन्छ | विर्खे डरायो | ऊ आगोमा जल्न चाहंदैनथ्यो | तर उसलाई दशैँ-तिहार र आफ्ना दाजुभाईले मानिरहेका परम्परा मान्न नपाउंदा खल्लो लागिरहेको थियो | तर ऊ दशैँ नमान्न वाध्य थियो किनभने ऊ ‘आगोमाजल्न चाहदैन|

अनि, विर्खबहादुरलाई‘मन्दिरले’ कितावहरू वितरण गर्ने काम दियो | दैनिक तीनसयमा उसले काम गर्नु पर्थ्यो | पैसा कमाउन थालेपछि गाउँले वीच उसको रवाफ बढ्यो | एउटा गोरा आएर उसको झोपडीमा टीन लगाइदियो| कमाउने छोरोले देवीदेउता मान्न छाडेपछि उसका बुवाआमा पनि विश्वासी वन्न वाध्य भए | उसको परिवर्तनलाई देखेर गाउँलेहरू पनि आकर्षित भए | विर्खेलेगुरुङथरको महिलासंग विहे गरे | पछि ती महिलाले अनपढ गाउँलेहरूलाई ‘बाइबल’ पढेरपरमेश्वरको दण्ड र अनन्त आगोका वारेमा भनिन् | गाउँलेहरूले पनि नर्कबाट जोगिनका‘विश्वासी’ बने| आज गाउँको देवी मन्दिर खण्डहरमा वदलिएको छ | गाउँमा रहेका गैर-इसाईहरूलाई अपमानको दृष्टिकोणले हेरिन्छ | चर्चले गाउँका हरेक क्रिश्चियन परिवारलाई सानोतिनो सुविधा उत्पन्न गराएको छ | बूढापाकाहरू आफ्नो पूरानो परम्परा र संस्कृति हराएकोमा भ्रमित छन् |
१.      बूढापाकाहरू किन भ्रमित छन् ?
२.      पुरानो देवीको मन्दिर किन वेवारिसे बन्यो ?
३.      के बिर्खेले स्वेच्छाले धर्मपरिवर्तन गरेको हो ?
४.      के साच्चिकै पानीमा नुहाएपछि(वपस्तिमा) परम्परा मान्नु पाप हो ?
५.      कथाले के शिक्षा दिन्छ ?
६.      कथाका मुख्य घटनाहरूमा चिन्हित गर्नु होस् ?
७.      वर्ल्डभिजनका सामाजिक कार्यक्रतालाई रोक्न के कस्तो गर्नु सक्नुहुन्छ ?



लोग्नेस्वास्नी र सम्बोधन

लोग्नेस्वास्नी र सम्बोधन फरक संस्कृति , परम्परा र भाषाका अनुसार लोग्नेस्वास्नी विच एकआपसमा सम्वाद गर्ने चलन हुन्छ | मांगी विवाह होस् वा प्रे...