प्राचीन वैदिक शैली

प्राचीन साहित्यहरू कथाशैलीमा लेखिने गर्थे | गहनभन्दा गहन विषयलाई "गायनकथा"का रूपमा प्रस्तुत गर्दा सर्वसाधारणले समेत विषयवस्तुमा राम्रो पहुँच हुन्थ्यो | पुराणहरू कथाशैलीमा छन् र विषयवस्तुहरू गायनशैलीमा लेखिएका छन् | आजको मनोविज्ञानले कथाशैलीमा प्रस्तुत गरिने सिकाईका विषयहरू मानवीय मस्तिष्कमा दीर्घकालसम्म सुरक्षित रहने भन्दै बालबालिकाहरूकी गायन, उपमा, कथाआदि शैलीहरू प्रयोग गरेर सिकाउँन अनुरोध गरेको छ | पौराणिक कथाहरूको आधार वेद तथा उपनिषद नै हुन् तर शैली रुचिकर भएको हुँदा स्थानीय आवश्यकता, संस्कृति तथा चालचलनअनुसार फरकफरकशैलीमा प्रस्तुत गरिका छन् | तर एतिहुँदा हुँदै पनि सम्पूर्ण पौराणिक साहित्यको लक्ष धर्म, अर्थ, काम र अन्तन्त: मोक्ष प्राप्ति नै रहेको छ | पौराणिकहरू मध्ये यी लक्ष प्राप्तिका लागि कसैले ज्ञानमार्ग, कसैले कर्म मार्ग त कसैले भक्तिमार्गको अवलम्बन गरेका छन् | सात्विक, राजसिक तथा तामसिक स्वभाव र व्यक्तित्वअनुसार मान्छेले आफ्नो मार्ग चिन्थे |

सुन्दा अचम्म र अपत्यारिलो लागे पनि वराह (बंगुर)ले सधैं आफ्ना दाह्राले पृथ्वीनै खनिरहेको हुन्छ | भगवान् वराहले पृथ्वीको पानीबाट उद्धार गर्नु भयो अर्थात् वर्षाकाल समाप्त भयो | पौराणिक प्रसंगहरू अध्यत्मिकतासंग जोडिएका छन् र धनका लोभीहरूबाट पृथ्वीलाई मुक्त नगरिकन कल्याणकारी समाजको निर्माण हुँदैन | द्रव्य-पिसाचहरूबाट पृथ्वीको उद्धार हुनै पर्छ, वराहले अवस्था रसातलमा पुगेको भए पनि सर्वाजनको कल्याणका खातिर द्रव्य-पिसाचहरूको मोहबाट द्रव्य प्राप्त गरेर कल्याणकारी कार्यमा लगाउनु पर्छ | धन सबैको चाहना हुन्छ तेसैले आफ्नो त्यो असीमित द्रव्यचाहनाको दमन गर्नुपर्छ र शास्त्रले तोकेको मर्यादाभित्र रहेर द्रव्य-सङ्ग्रह र वितरण गर्नुपर्छ |

वैदिक संस्कृतिमा धनार्जन गर्नुलाई दोश्रो पुरुषार्थ (अर्थ)का रूपमा सबैभन्दा महत्वपूर्ण कार्य मानिएको छ | धन नै धर्मको आधार हो भन्ने प्रष्ट पनि गरिएको छ तर अधर्मपूर्वक धनआर्जन गर्न निषेध गरिएको छ | हिरण्यक्षको कथाका माध्यमबाट अतिधन लोभले जीवनमा क्षति पुग्छ भन्ने सूचना दिएको हो | एउटा तत्थ्य अरू थप्न चाहन्छु : धनार्जन गर्नु जीवनको लक्ष अवश्य हो तर धनका लागि जीवन नै त्याग्नु उचित होइन | धनका लागि कसैको जीवननै सङ्कटमा पार्नु वा जीवन नै लिनु अनुचित हो | साथै, विधिसम्मत तवरले आर्जन गरिएको धनमा आँखा लगाउनु सबैभन्दा ठूलो अपराध हो | आजको दृष्टिकोणबाट हेर्दा वराह र हिरान्यक्षको कथा "मैथ"जस्तो लाग्ला तर यो विश्व ब्रह्माण्डमा यस्ता धेरै कथाहरू र प्रसंगहरू छन् जुन अहिलेको बैज्ञानिक विकास र मान्छेको बुद्धिले समाउन वा ठम्याउन सकेको छैन |