जातिको अर्थ

जातिको अर्थ जन्म लिने वाला प्राणी भन्ने बुझ्नुपर्छ | जाति पशुपक्षी सबैको हुन्छ | जाति नभएको कोही पनि हुँदैन | यहाँको समस्या जाति होइन होच्याउनु (छुवाछुत) हो | अमेरिकामा पनि जाति छन् | कमसल काम गर्ने जुनसुकै मान्छे होच्याइन्छ | अपराध गर्नेलाई कानुनले अपराधी नै भन्छ | हाम्रो समाजमा छुवाछुत छ हुनुहुँदैन तर हाम्रो समाज गतिशील छ र हामी अगाडी आएर छुवाछुत मेटाउन लागि परेका छौँ | विगत ४० वर्षमा हाम्रो समाजले ५०% परिवर्तन गरेको छ तेसो गर्नेमा तपाईं हामी सबै छौँ | यहुदीहरूको जातीय सफाया गर्ने कुनै हिन्दू वा बौद्ध थिएनन् |

निम्न मानिएको वर्णहरूले पनि तोकिएको साधना गरेर माथिल्लो वर्ण प्राप्त गर्न सक्ने व्यबस्था हाम्रो संस्कृतिमा रहेछ | एतिमात्र होइन वैष्णवहरूले "दास" उपाधि धारण गरेर (शर्मा, बर्मा, गुप्त र दास) सेवानै जीवनको सर्वोत्तम अर्थ हो भन्ने संदेश दिए | भगवानमा पूर्ण समर्पित भएका वैष्णवहरूले आज आज पनि आफुलाई "दासानुदास" नै भन्छन् | यतातिर पनि हामीले ध्यान दिनुपर्छ | ब्राहमणले "दास" पदवी ग्रहण गरेको र शूद्रले ब्राह्मण पदवी प्राप्त गरेका उदाहरण शास्त्रहरूमा प्रसस्त छन् |

साधना गर्ने ब्राहमण पनि बन्न सक्छ तर साधना नगर्ने शूद्रमा खस्न सक्छ | हिन्दू-समाज यहुदी, इसाई मुस्लिमजस्तो जडवादी छैन | अमेरिकी वा युरोपेली संस्कृतिसंग तुलना गरेर उनीहरूको संस्कृति बौद्धहिन्दूहरूमा थोपर्न खोज्नु सरासर गलत हुन्छ | राम्रो कुरा विश्वको जुनकुनाबाट ल्याए पनि हुन्छ तर आफ्ना असल कुराहरूको वेवास्ता गर्न मिल्दैन |

अत: जाति प्राकृतिक हुन्छ र वर्ण आर्जित हुन्छ | तेसैले धेरै शास्त्रहरूले असल कर्म गर्ने व्यक्तिले अर्को जन्ममा ऊच्चजातिमा जन्म प्राप्त गर्छ र कमसल कर्म गर्नेले पशु, पक्षीआदि जातिमा समेत जन्म प्राप्त गर्छ भनिएको छ |