क्रियाको प्रतिक्रिया - मानचित्र

क्रियाको प्रतिक्रिया - मानचित्र 

गतवर्ष इन्डियाले जम्मुकास्मिरलाई दिएको विशेष अधिकार हटाएर आफ्नो नयाँ राजनैतिक मानचित्र जारिगरेको थियो | यो उसको आफ्नो अधिकार थियो तर तेसभन्दा अगाडी इन्डिया र नेपाल दूवैको नक्शामा नदेखिएको कालापानी, लिपुलेक र लिम्पियाधुरालाई नेपालसंग कुनै सरसल्लाह नगरी एकपक्षीय ढंगले यो क्षेत्र आफ्नो मानचित्रमा समावेश गरेपछि नेपालमा यसले तरंग ल्याएको थियो |


गतवर्षको तेही तरंगले अहिले मूर्तरुप धारण गरेको छ | नेपालले विभिन्न चरणको वहस र छलफलपछि लिम्पियाधुरासहितको राजनैतिक मानचित्र जारी गरेको छ | इण्डियाको एकपक्षीय निर्णयले नेपाल खिन्न हुनुस्वाभाविक देखिन्छ | असलमा, ठूलो देशको रूपमा इन्डियाले राजनैतिक रुपमा वार्ता गरेर एउटा टुङ्गोमा पुगेपछि मात्र नेपाल वा इन्डिया कसले आफ्नो नक्शामा लिम्पियाधुरा राख्ने भनि निर्णय गर्नुपर्थ्यो | इन्डियाले गतवर्ष मात्रै आफ्नो राजनैतिक नक्शामा लिम्पियाधुरा समावेश गरेको तेहीका संचारमाध्यमहरूले बोलिरहेका छन् |

विगतका वर्षहरूमा दूवै देशले आफ्नो राजनैतिक मानचित्रमा यो क्षेत्र समावेश नगरेकोले यो क्षेत्रमा सीमा विवाद थियो भन्ने प्रष्ट हुन्छ | एकपक्षीय रूपमा इन्डियाले आफ्नो मानचित्रमा राख्नुको अर्थ विवादित क्षेत्रमा प्रत्यक्ष हस्तक्षेप नै हो | एउटा सार्वभौमसत्ता मुलुकको रूपमा नेपालले उठाएको कदमलाई उचित नै भन्नुपर्छ |

नेपालले राजनैतिक मानचित्रमा लिम्पियाधुरा-लिपुलेक समावेश गरेर जारी गरिसकेपछि भारतीय विदेशमन्त्रालयले "राज्नायिक वार्ताको उपदेश दिनु"को औचित्य नै रहन्न | गल्ति भारतले गरेको हो तर त्यो गल्ति मान्न उसलाई सजिलो छैन | गल्ती स्वीकार्दा विश्व र आफ्नै जनता बीच उसको इज्जत बढ्ने छ तर एस्तो सम्भावना एकदमै कम छ |

नेपालले नक्शा जारी गरिसकेको अवस्थामा यो क्षेत्र स्वाभाविक रूपमा द्वीपक्षीय विवादको विषयका रूपमा जगजाहेर भएको छ | हिजोका दिनमा सजिलैसंग सीमा विवाद टुङ्गो लगाउन सकिन्थ्यो भने अव नेपाल तथा इन्डिया बीच "भूमिको लेनदेन" गरेर सीमा विवाद सुल्झाउन आन्तरिक "राष्ट्रवाद" भोट केन्द्रीत डेमोक्रेसीका कारण निकै गारो हुनेछ |

अव नक्शाको विवाद राष्ट्रीय मुद्दा वनिसकेको छ | विश्वको कुनै पनि जमिनको टुक्रा दुवै देशको नक्शामा हुनै सक्दैन | नेपाल तथा इण्डियाको नक्शामा "लिम्पियाधुरा" छन् | एसको अर्थ हो - सीमामा विवाद छ | नेपालले आफ्नो नक्शामा लिम्पियाधुरा-कालापानी समावेश गर्छ भन्ने इन्डिया सोचेको पनि थिएन | "पेलेर" जाने भारतीय नीतिलाई नेपालले १००% चुनौती दिएको छ |

प्रतिक्रियामा इन्डियाले "ब्लोकेड"को बाटो रोज्न सक्छ | कोरोनाले थुनिएका नेपालीहरूले इन्डियाबाट पनि थुनिने जोखिम छ | जव इन्डियाले भुइचालोको कहरमा थुन्न छोडेन भने कोरोनाको के परवा गर्ला ? तर तेस वखतकी विदेश मन्त्री सुष्मा स्वराज दिवंगत भएकी छन् भने इन्डियाले जतिठुलो कुरा गरे पनि विश्वमंचमा उसको वदनाम भएको थियो | हालको नक्शा प्रकरण इन्डियाले देखाएको क्रियाको प्रतिक्रिया हो | यसमा नेपालको दोष छैन |

नेपालले लिम्पियाधुरा सहितको नक्शा सार्वजनिक गरेको छ | सबै नेपालीले एसको स्वागत गरेका छन् र गर्नु पनि पर्छ | अर्को कठोर सत्यका लागि पनि तयार हुनुपर्छ त्यो भनेको नेपालले आगामी दिनहरूमा राजनैतिक, आर्थिक तथा सामाजिकस्तरमा इन्डियाले खडा गर्ने धेरै खाले अवरोधहरूको सामना गर्न पनि तयार रहनु पर्छ | मैले लेखेका यी पङ्क्ति पढ्दै गर्दा पाठकहरूलाई असजिलो अनुभव भए पनि विगतमा इन्डियाले विभिन्न कालखण्डमा नेपाल र नेपालीप्रति देखाएको अमानवीय व्यबहारले यही लेख्न र बोल्न प्रेरित गर्छ |

इण्डियाको राजकीय आधारवाक्य "सत्यमेव जयते" उसले कालापानीमा वेवास्था गरेको छ भने नेपालले कसरी "स्वर्गादपि गरियसि" त्याग्न सक्छ ? आफ्नो मानचित्रमा लिम्पियाधुरा समावेश गर्नुभन्दा पहिला नेपालसंग राजनैतिकतहमा वार्ता गरेको भए इण्डियाको कद ठूलो हुन्थ्यो | लिम्पियाधुराको मामिलामा कम्युनिष्टहरूले सधैं भन्ने र लेख्ने गरेको बाक्य "साम्राज्यवादी भारत" भन्ने तत्थ्य भारत आफैले प्रमाणित गरेको छ |